Κάρλο Γκολντόνι

Κάρλο Γκολντόνι
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Carlo Goldoni (Ιταλικά)
Ψευδώνυμο	Polisseno Fegejo
Γέννηση	25  Φεβρουαρίου 1707 Βενετία
Θάνατος	6  Φεβρουαρίου 1793 Παρίσι
Χώρα πολιτογράφησης	Βενετική Δημοκρατία Βασίλειο της Γαλλίας Γαλλική Συνταγματική Μοναρχία Α΄ Γαλλική Δημοκρατία
Σπουδές	Πανεπιστήμιο της Μοντένα και του Ρέτζιο Εμίλια, Πανεπιστήμιο της Πάδοβας και Πανεπιστήμιο της Παβίας
Ιδιότητα	θεατρικός συγγραφέας, συγγραφέας, λιμπρετίστας, σεναριογράφος, μεταφραστής, ποιητής-νομικός, ποιητής, σκηνοθέτης και πεζογράφος
Σύζυγος	Nicoletta Connio και Nicoletta Connio (από 1736)
Σημαντικά έργα	Υπηρέτης δύο αφεντάδων, Η λοκαντιέρα, Lo speziale, La donna di garbo και Il bugiardo
Σχετικά πολυμέσα

Ο Κάρλο Γκολντόνι (Βενετία, 25 Φεβρουαρίου 1707 - Παρίσι, 6 Φεβρουαρίου 1793) ήταν Ιταλός κωμωδιογράφος, ο οποίος θεωρείται ότι ανανέωσε την ιταλική κωμωδία, απομακρυνόμενος από τις χοντροκομμένες φάρσες, δημιουργώντας την «κωμωδία χαρακτήρων». Στα έργα του, παρουσιάζονται χαρακτηριστικές φυσιογνωμίες της μεσαίας τάξης του καιρού του, ενώ ενσωμάτωσε στοιχεία και από τους χαρακτήρες της Κομέντια ντελ άρτε.

Βιογραφία

Παιδικά χρόνια και σπουδές

Ο Γκολντόνι γεννήθηκε το 1707 στη Βενετία από τη Μαργκερίτα και τον Τζούλιο Γκολντόνι. Ενδιαφέρθηκε από τα παιδικά του κιόλας χρόνια για το θέατρο. Το 1723, ο πατέρας του τον έστειλε στο αυστηρό Κολέγιο Ghislieri στην Παβία, ωστόσο ο Γκολντόνι περνούσε τον χρόνο του διαβάζοντας αρχαίες ελληνικές και λατινικές κωμωδίες. Είχε αρχίσει ήδη να γράφει: εξαιτίας ενός ποιήματος-λίβελου και της επίσκεψής του σε τοπικό οίκο ανοχής, αποβλήθηκε από τη σχολή και έφυγε από την πόλη το 1725. Σπούδασε νομική στο Ούντινε και πήρε το πτυχίο του στη Μόντενα.

Παρότι εργάστηκε ως γραμματέας και σύμβουλος, επέστρεψε στη Βενετία και αφιερώθηκε στη συγγραφή έργων και στη διαχείριση θεάτρων. Το 1731, πέθανε ο πατέρας του κι ένα χρόνο αργότερα έφυγε για το Μιλάνο και τη Βερόνα, όπου ο θεατράνθρωπος Τζιουζέπε Ίμερ τον βοήθησε να γίνει κωμικός ποιητής, ενώ τον γνώρισε και με τη μελλοντική του σύζυγο, Νικολέτα Κόνιο, με την οποία επέστρεψε στη Βενετία μέχρι το 1743.

Θεατρική σταδιοδρομία

Στο ιταλικό θέατρο εμφανίστηκε με την τραγωδία Amalasunta στο Μιλάνο, το οποίο αποτέλεσε θεατρική και οικονομική αποτυχία. Ο διευθυντής της όπερας του τόνισε ότι στη Γαλλία ο συγγραφέας θα έπρεπε να προσπαθήσει να ευχαριστήσει το κοινό, αλλά στην Ιταλία έπρεπε να συμβουλευτεί και να ευχαριστήσει τα μέλη του θιάσου. Έπειτα από αυτό, ο Γκολντόνι έκαψε το χειρόγραφο του έργου. Το επόμενο έργο του με τίτλο Belisario (1734) είχε μεγαλύτερη επιτυχία. Ταυτόχρονα, έγραφε λιμπρέτα για όπερα, ενώ υπηρέτησε ως πνευματικός διευθυντής της βενετσιάνικης όπερας San Giovanni Grisostomo.

Σύντομα ανακάλυψε ότι είχε μεγαλύτερο ταλέντο στην κωμωδία, ενώ συνειδητοποίησε ότι η ιταλική σκηνή χρειαζόταν μια μεγάλη ανανέωση. Υιοθέτησε ως πρότυπό του τον Μολιέρο και το 1738 παρουσίασε την πρώτη του κωμωδία, με τίτλο L'uomo di mondo. Ακολούθησαν μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά του έργα, στα οποία διαφαινόταν το ιδιαίτερο στυλ γραφής του που συνδύαζε το ύφος του Μολιέρου και τη δυναμική της Κομέντια ντελ άρτε, προσθέτοντας παράλληλα τη δική του προσωπική πινελιά.

Μετά το 1748, ο Γκολντόνι συνεργάστηκε με τον συνθέτη Μπαλτασάρε Γκαλούπι, συνεισφέροντας σημαντικά στην ανάπτυξη της Όπερα μπούφα. Στις κωμωδίες του που ακολουθούσαν αυτή τη φόρμα, ο Γκολντόνι ενσωμάτωσε χαρακτήρες της Κομέντια ντελ άρτε με αναγνωρίσιμα στοιχεία από τη σύγχρονή του πραγματικότητα, συνήθειες και χαρακτήρες της μεσαίας τάξης και της καθημερινότητας της Βενετίας.

Το 1761, εξαιτίας της διαμάχης του με τον συγγραφέα Κάρλο Γκότζι, ο οποίος τον κατηγόρησε ότι στέρησε από το Ιταλικό θέατρο την ποίηση και τη φαντασία, μετακόμισε αγανακτισμένος στο Παρίσι, όπου έγινε δεκτός στην Αυλή και τέθηκε υπεύθυνος του Ιταλικού Θεάτρου. Έμεινε στη Γαλλία μέχρι το τέλος της ζωής του, γράφοντας στα γαλλικά τα έργα του και τα Απομνημονεύματά του. Υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής στη χώρα. Όταν αποσύρθηκε στις Βερσαλλίες, δεχόταν σύνταξη από τον ίδιο τον Βασιλιά, την οποία έχασε μετά τη Γαλλική Επανάσταση, αλλά αποδόθηκε ξανά στη σύζυγό του μετά τον θάνατό του.

Μοτίβα στο έργο του Γκολντόνι

Τα έργα που γράφτηκαν όσο ο συγγραφέας ήταν στην Ιταλία δεν έχουν θρησκευτικό ή εκκλησιαστικό θέμα ούτε εκφράζουν σκέψεις για τον θάνατο ή τη μετάνοια, κάτι που προκαλεί εντύπωση λόγω της αυστηρής καθολικής ανατροφής του Γκολντόνι. Μετά τη μετοίκησή του στη Γαλλία, η θέση του έγινε πιο ξεκάθαρη, καθώς τα έργα του είχαν έντονο αντι-εκκλησιαστικό τόνο και συχνά σατίριζαν την υποκρισία των μοναχών και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Ο Γκολντόνι ενδιαφερόταν για τις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους, τη φιλοσοφία, το κίνημα του Ουμανισμού, ενώ ασκούσε κριτική στην αλαζονεία, στην αδιαλλαξία και την κατάχρηση εξουσίας. Συχνά σατίριζε τους υπερόπτες ευγενείς και τους φτωχούς που δεν είχαν τιμιότητα και αξιοπρέπεια.

Έργα

Τραγωδίες

• Amalasunta (1733)
• Rosmonda (1734)
• Griselda (1734)
• Enrico Re di Sicilia (1736)
• Gli amori de Alessandro Magno (1759)
• Enea nel Lazio (1760)
• Nerone (1760)
• Artemisia

Τραγικωμωδίες

• Belisario (1734)
• Rinaldo di Montalbano (1736)

• Giustino
• La sposa persiana (1753)
• Ircana in Julfa
• Ircana in Ispaan
• La peruviana
• La bella selvaggia
• La dalmatina
• Gli amori di Alessandro Magno
• Artemisia
• Enea nel Lazio
• Zoroastro
• La bella giorgiana

Κωμωδίες

Commedie

• Don Giovanni Tenorio
• Un curioso accidente (1760)
• L'uomo di mondo
• Il prodigo
• Il Momolo cortesan (1738)
• Il mercante fallito (1741)
• La donna di garbo (1743)
• Il servitore di due padroni (Υπηρέτης δύο αφεντάδων, 1745)― ελλην.μετάφρ.Γεράσιμου Σπαταλά ("Δωδώνη")
• Il frappatore
• I due gemelli veneziani (1745)
• L'uomo prudente
• La vedova scaltra (1748)
• La putta onorata (1749)
• La buona moglie (1749)
• Il cavaliere e la dama
• L'avvocato veneziano
• Il padre di famiglia
• La famiglia dell'antiquario (1750)
• L'erede fortunata (1750)
• Il teatro comico (1750-1751)
• Le femmine puntigliose (1750-1751)
• La bottega del caffè (Το καφενείο, 1750-1751) ― ελλην.μετάφρ.Αντ.Σακελλαρίου("Δωδώνη")
• Il bugiardo (1750-1751)
• L'adulatore
• Il poeta fanatico
• La Pamela
• Il cavaliere di buon gusto
• Il giuocatore
• Il vero amico
• La finta ammalata (1750-1751)
• La dama prudente
• L'incognita
• L'avventuriere onorato (1750-1751)
• I pettegolezzi delle donne (1750-1751)
• Il Moliére
• La castalda
• L'amante militare
• Il tutore
• La moglie saggia (1752)
• Il feudatario
• Le donne gelose (1752)
• La serva amorosa (1752)
• I puntigli domestici
• La figlia obbediente
• I mercatanti
• La locandiera (Η ξενοδόχα, 1753) ― ελλην.μετάφρ.Αντ.Σακελλαρίου ("Δωδώνη")
• Le donne curiose (1753)
• Il contrattempo
• La donna vendicativa
• Il geloso avaro
• La donna di testa debole
• La cameriera brillante
• Il filosofo inglese
• Il vecchio bizzarro
• Il festino
• L'impostore
• La madre amorosa
• Terenzio
• Torquato Tasso
• Il cavaliere giocondo
• Le massere (1755)
• I malcontenti
• La buona famiglia
• Le donne de casa soa" (1755)
• La villeggiatura
• La donna stravagante
• Il campiello (1756)
• L'avaro
• L'amante di se medesimo
• Il medico olandese
• La donna sola
• La pupilla
• Il cavaliere di spirito
• La vedova spiritosa
• Il padre per amore
• Lo spirito di contraddizione
• Il ricco insidiato
• Le morbinose
• Le donne di buon umore
• L'apatista
• La donna bizzarra
• La sposa sagace
• La donna di governo
• La donna forte
• I morbinosi
• La scuola di ballo
• Gli innamorati (1759)
• Pamela maritata
• L'impresario delle Smirne (1759)
• La guerra
• I rusteghi (1760)
• Il curioso accidente (1760)
• La donna di maneggio
• La casa nova (1760)
• La buona madre (1761)
• Le smanie per la villeggiatura (1761)
• Le avventure della villeggiatura (1761)
• Il ritorno dalla villeggiatura (1761)
• Lo scozzese
• Il buon compatriotto
• Il sior Todero brontolon o sia Il vecchio fastidioso (1762)
• Le baruffe chiozzotte (1762)
• Una delle ultime sere di carnevale (1762)
• L'osteria della posta (17??)
• L'amore paterno
• Il matrimonio per concorso
• Les amours d'Arlequin et de Camille (1763)
• La jalousie d'Arlequin (1763)
• Les inquiétudes de Camille (1763)
• Gli amori di Zelinda e Lindoro (1764)
• La gelosia di Lindoro
• L'inquietudini di Zelinda
• Gli amanti timidi
• Il ventaglio (1765)
• La burla retrocessa nel contraccambio
• Chi la fa l'aspetti
• Il genio buono e il genio cattivo
• Le bourru bienfaisant (1771)
• L'avare fastueux (1776)

Όπερα

• Amalasunta (1732)
• Gustavo (1738)
• Oronte, re de' Sciti (1740)
• Statira (1740)

Όπερα μπούφα

• La fondazione di Venezia (1734)
• La contessina (1743)
• La favola dei tre gobbi (1748)
• L'Arcadia in Brenta
• Il filosofo di campagna
• Il mercato di Malmantile
• La buona figliuola
• Il festino
• I viaggiatori ridicoli
• Vittorina
• Il re alla caccia
• La bouillotte
• I volponi
• Gli uccellatori
• Arcifanfano, Re de' matti
• L'isola disabitata
• La calamità de' cuori
• Il negligente
• I bagni d'Abano
• Le virtuose ridicole
• Il finto principe
• L'astuzia felice
• Bertoldo, Bertoldino e Sascasenno
• I portentosi effetti della madre natura
• Lucrezia romana
• Il mondo alla rovescia
• Buovo d'Antona
• Il paese delle cuccagna
• La mascherata
• Le pescatrici
• Il conte Caramella
• La donna di governo
• Le nozze
• La fiera di Sinigaglia

Καντάτες και σερενάτες

• La ninfa saggia
• Gli amanti felici
• Le quattro stagioni
• Il coro delle muse
• La pace consolata
• L'amor della patria
• L'oracolo del Vaticano

Ορατόριο

• Magdalena conversio

Θρησκευτικά έργα

• L'unione del reale profeta Davide

Ποίηση

• Il colosso (1725)
• Il quaresimale in epilogo (1725-1726)

Ιντερμέδια

• Il buon padre (1729)
• La cantatrice (1729)
• Il Gondoliere Veneziano (1733)
• La pupilla (1734)
• La birba (1734)
• Il quartiere fortunato (1734-44)
• Amor fa l'uomo cieco
• Il disinganno

Θεατρικές Παραστάσεις

Κατάλογος ελληνικών θεατρικών παραστάσεων των έργων του Γκολντόνι.

Βιβλιογραφία

• Βάλτερ Πούχνερ, «Η πρόσληψη του Carlo Goldoni στην Ελλαδα», στο: Βάλτερ Πόυχνερ, Δραματουργικές αναζητήσεις-Πέντε μελετήματα, εκδ.Καστανιώτης, Αθήνα, 1995, σελ.345-358
• Δημήτρης Σπάθης, «Η παρουσία του Γκολντόνι στο νεοελληνικό θέατρο», στο: Ο Διαφωτισμός και το νεοελληνικό θέατρο, εκδ.University Studio Press, Θεσσ/ίκη, 1986, σελ.199-214

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• La Locandiera (ιταλικά)
• Carlo Goldoni - Catholic Encyclopedia